بیماری های زنگ و سیاهک
گندم
یکی از مهمترین غذاهای عمده مردم جهان گندم می باشد که بیشترین مساحت زیر کشت محصولات غذایی را به خود اختصاص داده و بالاترین سهم را در تجارت جهانی از بین تمام محصولات کشاورزی داراست.
گندم از گیاهان گلدار، تک لپه ای، یک ساله و تیره گندمیان و از خانواده گرامینه ها است که نمونه اصلاح شده امروزی آن با گذشته متفاوت است.
از لحاظ نوع کشت معمولاً گندم ها را به دو دسته کلی گندم بهاره و گندم پاییزه تقسی مبندی می کنند.این دو نوع علاوه بر آن که دانه هایشان از نظر رنگ، بافت، شکل و … باهم فرق دارند شرایط رشد و نگهداری آنها نیز باهم متفاوتند.
گندم بهاره در اوایل بهار کاشته و در اواخر تابستان برداشت می شود و گندم پاییزه در فصل پاییز کاشته و جوانه می زند سپس در زمستان به عنوان گیاهی جوان باقی می ماند و در تابستان برداشت می شود به دلیل طولانی تر بودن زمان رشد آن نسبت به گندم بهاره ریشه قوی تر و دارای محصولی بیشتر می باشد.
از گندم می توان برای تهیه نان، بیسکوییت، شیرینی، کیک، پاستا، ماکارونی و… استفاده کرد همچنین از آن در صنایع کاغذسازی، چسب سازی و در تهیه پودر لباسشویی هم استفاده میکنند.
بزرگترین تولیدکنندگان گندم در جهان کشورهای چین و هند می باشند و استان های فارس و خوزستان بیشترین سهم در تولید آن را در ایران دارند. در این مقاله ما قصد داریم بیماری های زنگ و سیاهک گندم را بررسی کنیم. با ما همراه باشید.
بیماری زنگ گندم:
به طور کلی زنگ گندم به سه صورت میباشد.
- زنگ سیاه گندم
- زنگ زرد گندم
- زنگ قهوه ای گندم
که به ترتیب هر کدام را مختصر شرح میدهیم.
زنگ سیاه گندم:
این بیماری به علت اینکه خسارت بیشتری به ساقه گندم وارد میکند به آن زنگ ساقه نیز می گویند.
عامل بیماری زنگ سیاه گندم قارچ puccinia graminis f-sp.tritici می باشد.نشانه های زنگ سیاه به این صورت است که تاول بیضی و دوکی شکل روی اندام های هوایی مانند ساقه، برگ و غلاف دیده می شود. این تاول ها در هر دو سطح برگ وجود دارد که در زیر سطح برگ اندازه آنها درشت تر میباشد. این تاول ها در اوایل فصل رشد به رنگ قرمز آجری هستند و در اواخر فصل رشد به رنگ سیاه در می آیند.
بیماری زنگ سیاه موجب میشود:
- تعداد پنجه ها کمتر شود.
- سنبله ها دانه کمتری تولید کنند.
- بذرها چروکیده شود و کیفیت آردی آنها کاهش یابد.
در مواردی که بیماری پیشرفته باشد گیاه از بین میرود و یا باعث شکستگی گیاه میشود. بیماری زنگ سیاه از بوت های به بوته دیگر و یا از مزرعه به مزارع دیگر میتواند انتقال یابد.
زنگ زرد گندم:
زنگ زرد گندم که به آن زنگ نواری نیز میگویند موجب خسارت فراوانی میشود.
قارچ عامل زنگ زرد puccinia striiformis f.sp tritici میباشد و بذر زاد نیست . زنگ زرد معمولاً زودتر از سایر زنگ ها در بهار ظاهر میشود . علائم بیماری ابتدا بر روی برگ های جوان به صورت جوش یا تاول های زرد یا نارنجی که بیضوی شکل و ریز هستند دیده میشود . تاول ها سپس به هم پیوسته، به صورت نوارهایی در امتداد رگبرگ های دو سطح برگ ظاهر میشود.
بیماری غالباً از برگ های پایین شروع شده و به برگهای بالایی سرایت میکند. این بیماری گاهی محور خوشه غلاف، پوشینه و پوشینک دانه را آلوده میکند و باعث میشود سنبله عقیم شود، سیستم ریشه توسعه پیدا نکند، دانه های کوچک و چروکیده تولید شود که فاقد نشاسته و غیر قابل استفاده میباشد.
زنگ قهوه ای گندم:
عامل این بیماری قارچ puccinia recondita میباشد.
این زنگ غالباً روی برگ ها دیده میشود و به آن زنگ برگ نیز می گویند. این بیماری در مناطق گرم و مرطوب بیشتر موجب خسارت میشود. نشانه های بیماری به صورت جوش های قهوه ای یا نارنجی ظاهر میشود و معمولاً در تمام طول رشد گیاه دیده میشود. جوش ها اغلب پراکنده و غالباً در سطح برگ های رویی دیده میشود.
زنگ قهوه ای به ندرت غلاف برگ، ساقه و خوشه را آلوده میکند. در اثر این بیماری خوشه هایی که آلوده شدند دانه های ریز و چروکیده تولید میکنند و ممکن است تا 90 درصد محصول خسارت ببیند.
همه زنگ ها باعث میشود فتوسنتز کمتر شود و مواد غذایی و آب کمتر به بذرها و دانه های سنبله برسد.
روشهای مبارزه با زنگ های غلات:
- از بین بردن میزبان واسط
- استفاده از واریته های مقاوم
- اقدامات زراعی
- استفاده از سموم شیمیایی مناسب
بیماری سیاهک آشکار گندم:
بیماری سیاهک آشکار گندم در تمام مناطق گندم کاری های ایران وجود دارد و در نواحی مرطوب و نیمه مرطوب شایع تر است.
عامل این بیماری قارچ Ustilago tritici میباشد. علائم بیماری به این صورت است: سنبلچه ها به رنگ قهوه ای یا زیتونی تیره در می آیند. بوته ای که آلوده شده زودتر به خوشه میرود و خوشه آن به توده سیاه رنگ تبدیل میشود. این توده ها در واقع تلیوسپورهای قارچ هستند که به شکل کروی با دیواره ضخیم می باشند. این تلیوسپورها پس از تشکیل به وسیله باد یا حشرات در اطراف مزرعه پخش میشود و موجب آلوده شدن خوشه های سالم میشود.
روش های مبارزه :
- ضدعفونی بذرها
- استفاده از قارچ کش های سیستمیک
بیماری سیاهک پنهان گندم:
این بیماری یکی از مهمترین بیماریهای گندم می باشد که چند گونه قارچ عامل آن میباشد زمستان گذاری عامل بیماری سیاهک به صورت تلیوسپور در روی بذر و گاهی در خاک میباشد . نشانه های بیماری تا موقعی که خوشه ظاهر نشده قابل تشخیص نیست. بوته هایی که آلوده هستند معمولاً چند سانتیمتر کوتاهتر از بوتهه ای سالم میباشند. ریشه های گیاه آلوده کامل رشد نمیکند. رنگ خوشه های آلوده به جای سبز آبی می باشد. دانه های آلوده کوتاه و سبز مایل به آبی هستند که بعدها تیره میشود. اگر دانه هایی که آلوده هستند را در بین انگشتان فشار دهیم اسپورهای سیاه چرب مشاهده میشود که بدبو هستند.فرم خوشه در بیماری سیاهک پنهان نسبت به سیاهک آشکار حفظ میشود.
روش مبارزه:
استفاده از سموم شیمیایی مناسب
بیماری سیاهک پاکوتاه گندم:
عامل این بیماری قارچ Tilletia controversa است و بقاء خود را در خاک سپری میکند. تلیوسپورهای قارچ به کمک باد انتقال می یابد و سبب آلودگی خاک و بذر میشود.
از نشانه های بیماری میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارتفاع بوته و خوشه های آلوده در مقایسه با بوته و خوشه های سالم کمتر است.
- بذرهای خوشه آلوده کوتاه و گردتر از بذر سالم می شود.
روشهای مبارزه:
- ضدعفونی بذرها
- کشت ارقام مقاوم
در مقاله بعدی به بررسی ادامه بیماری هایی که گندم به آن دچار می شود می پردازیم.
خدمات فنی مهندسی کشاورزی دهقانی
نظرات:
پیشنهاد میکنم
مفید بود 1 0